Kadinlarda Dogum Kontrolu

Belirli Hastalık Durumlarında Korunma

Gebelik, sağlıklı kadın bedeni için bile ağır bir yüklenme de­mektir. Kronik bir hastalığı olan kadınlar içinse, bazen ço­cuk isteğinden bile vazgeçmek zorunda kalınacak kadar bü­yük bir risktir. Bu kadınlar kendileri için en uygun korunma yöntemini seçerken çok dikkatli olmak zorundadırlar.

Uygun korunma aracı seçimine sınırlama getiren ne­denler hangileridir?

Ameliyat

Çok önceden planlanmış bir ameliyat ya da uzun süreli bir yatak istirahati söz konusuysa haplar hemen kesilmelidir. Acil ameliyatlarda ise, bunun tersine, haplar çevrime uy­gun olarak kesilmediği zaman trömboz riski artar; o nedenle böyle durumlarda hapa devam edilip heparin ile tromboza karşı önlem alınır ve hastanın bir an önce hare­ketlenmesine çalışılır.

Yüksek tansiyon

İlaç alan yüksek tansiyon hastalan gebelikten korunmak için hormonlu hap kullanabilir. Haplarda östrojen oranı olabildiğince düşük olmalıdır. Mini haplar (yalnızca gestajen içeren preparatlar) da bir seçenektir. Tansiyonu zor kontrol edilen ya da tansiyona ek olarak başka risk faktör­leri bulunan hastalar için bakirli ve hormonlu spiraller uy­gundur.

Tromboz

Hormonla korunma ile tromboz riski arasındaki ilişki, hap icat edileli beri eleştirel bir gözle inceleniyor. Önceleri yük­sek olan östrojen değerleri üzerine östrojen azaltılımına gi­dildikten sonra, günümüzün üçüncü kuşak gestajenleri içe­ren haplarının tromboz riskini artırdığı saptandı. Bu haplar desogestrel ya da gestoden adlı yeni gestajenleri içeriyor.

Marcumar gibi pıhtılaşma önleyici ilaçlarla tedavi gören tromboz hastaları kombine haplarla korunabilirler. Hatta bu bir avantaj da olabilir, çünkü hapın etkisiyle âdet kana­masının hafiflemesi ve Marcumarın etkisiyle kanamanın şiddetlenmesi birbirini dengeler.

Trombozu önleyici terapi bittikten sonra hormonla ko­runma yapılmamalıdır. Şimdi bakirli spiral kullanılabilir, ama daha da iyisi hormonlu spiral Mirenadır.

Kanında APC direnci adı verilen doğuştan pıhtılaşma bozukluğu (Leiden mutasyonu ya da V faktörü eksikliği) olan hastalarda hormonla korunma yalnızca lokal etki ya­pan Mirena ile mümkündür.

Kalp hastalıkları

Önce, hastalığın ağırlık derecesine göre, bir gebeliğin gö­ze alınıp alınamayacağı açıklığa kavuşturulmalıdır. Eğer gebeliğin gelecekte de mutlaka önlenmesini gerektiren bir risk söz konusuysa, en güvenli korunma kısırlaştırma­dır. Geri dönüşü olan bir korunma yöntemi göze alınabi­liyorsa, olabilen en güvenli araç seçilmelidir (Mirena, Implanon gibi).
Koroner kalp hastalığı olan kadınlara spiral tavsiye edilir. Ama Marcumar almak zorundaysalar, bakirli spira­lin âdet kanamasını artıracağını göz önüne alarak İUS Mi-renayı tercih etmelidirler. Hapla korunmak uygun değildir.

Diabetes mellitus

Kan şekeri sıkı kontrol altında tutulur ve gebelik süresince yoğun bir bakım uygulanırsa, Tip I diyabeti olan kadınlar için gebelik günümüzde büyük bir risk oluşturmaz.

Kısırlaştırma yalnızca tedavisi çok zor, ağır diyabetlerde tavsiye edilir. Gebelikten korunmada spiral tercih edilme­lidir. Hap tercih ediliyorsa, bir saf gestajen preparatı (mi­ni hap) seçilmelidir.

Polikistik yumurtalıklar

Polikistik över sendromu (PCO sendromu) vücutta erkek hormonu fazlalığından ileri gelir. Sonuçları akne, erkek gi­bi kıllanma, seyrek âdet görme ya da hiç görmeme gibi semptomlardır. PCO hastaları için kombine haplar aynı zamanda hem korunma aracı, hem uzun vadeli tedavi ara­cıdır. Burada anti-androjen etki yapan gestajenler (Diane, Valette, Balera) tercih edilmelidir.

Epilepsi

Epilepsi (sara) hastası kadınlarda gebelik mümkündür, ama gebeliğin titizlikle planlanması ve gözlemlenmesi gerekir. İstenmeyen gebeliklerden kesinlikle kaçınılmalı­dır. Güvenli korunma sağladığı ve epilepsi ilaçlarıyla etkileşmediği için, sara hastaları için en uygun korunma aracı spiraldir.

Baş ağrısı/migren

Migren hastası kadınların yüzde 60'ında nöbetler çevrimle bağlantılıdır. Etken maddesiz aralarda migren nöbederi ar­tabileceği için, hapla korunma yapılmamalıdır. Bazı kadın­larda da tam tersine korunma için alınan haplar hastalığ iyileştirici etki yapar. Her durumda denemeye değer: Uzun süreli çevrim yöntemi olarak hap ya da mini hap da bir se çenektir. Alternatif olarak spiralle korunma tavsiye edilir.

Karaciğer hastalıkları

Karaciğer hastası kadınlar hormonla korunma yapmamalı­dır. Çünkü hormonların büyük bir bölümü karaciğerde çözülür ve bu da hasta organa yük bindirebilir. Bakirli spi­raller karaciğer hastaları için de güvenli koruma sağlayan bir seçenektir.

Böbrek hastalıkları

Belirgin böbrek yetmezliği durumunda ve böbrek naklin­den sonra hormonla korunulmamalıdır. Bu hastaların en­feksiyonlara karşı direnci düşük olduğu için, spiral de ço­ğu durumda uygun değildir. O nedenle, en azından has­talığın akut evresinde bariyer yöntemlerini dipislinli bir şe­kilde kullanmaya alışmak gerekir.

Kanser

Meme kanserinden sonra, çıkarılan tümör hormon resep­törleri içeriyorsa kombine preparatlarla korunma yapılma­malıdır. Hormon reseptörü yoksa, ilkesel olarak hormon­la korunma yapılabilir. Spiraller ve bariyer yöntemleri de birer seçenektir. Hasta gebe kalmak istese bile, üç-beş (tü-mörsüz) yıl beklemesi gerekir.

Över karsinomunda (yumurtalık kanseri) durum tam tersidir. Yumurtlamayı önlediği ve böylece yumurtalıkları devre dışı bıraktığı için, hormonla korunma hastalığa ya­rarlı bile olabilir.